Betaaldienstverleners en betaaldienstagenten opgelet: Wwft-bereik is uitgebreid!

In juli 2011 is de Wijzigingswet financiële markten 2010 (de “Wfm 2010”) in werking getreden. De Wfm 2010 leidt er ondermeer toe dat alle betaaldienstverleners en betaaldienstagenten onder het bereik vallen van de Wwft. Dit heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering van de betaaldienstverleners en de betaaldienstagenten. In essentie legt de Wwft namelijk verplichtingen op tot het verrichten van een cliëntenonderzoek en tot de meldingsplicht van transacties of voorgenomen transacties die verband zouden kunnen houden met het witwassen van geld of het financieren van terrorisme. Daarbij vallen betaaldienstverleners en betaaldienstagenten in het kader van de Wwft nu onder het toezicht van De Nederlandsche Bank (“DNB”). In deze bijdrage staan centraal de gevolgen die de Wfm 2010 heeft voor de bedrijfsvoering van betaaldienstverleners en betaaldienstagenten in relatie tot de Wwft. Eerst zal worden ingegaan op het begrip betaaldienst. Daarna wordt de verplichting tot het verrichten van cliëntenonderzoek kort toegelicht.

Het begrip betaaldienst

In artikel 1 sub a van de Wwft wordt gedefinieerd welke instellingen onder het bereik van de Wwft vallen (de zogenaamde Wwft-instellingen). Voor invoering van de Wfm 2010 werden alleen betaalinstellingen die geldtransfers verrichten als Wwft-instelling aangemerkt en dus onder Wwft-toezicht gesteld. Bij de inwerkingtreding van de Wfm 2010 is onder meer dit artikel van de Wwft aangepast. Hierdoor vallen sinds juli 2011 alle betaaldienstverleners en betaaldienstagenten onder het begrip Wwft-instelling. De betekenis van het begrip “betaaldienstagent”, respectievelijk “betaaldienstverlener” kan volgens onderdelen °18 en °19 van artikel 1 sub a Wwft worden gevonden in artikel 1:1 van de Wet op het financieel toezicht (de “Wft”). Volgens de Wft is degene die zijn bedrijf maakt van het verlenen van betaaldiensten aan te merken als een betaaldienstverlener. Een betaaldienstagent is degene die bij de uitvoering van betaaldiensten voor rekening van een betaalinstelling optreedt Als betaalinstelling wordt aangemerkt de betaaldienstverlener met zetel in Nederland, voor wie een vergunning als bedoeld in artikel 2:3a Wft is vereist. Het begrip betaaldienst wordt omschreven in de bijlage bij artikel 4 lid 3 van de Richtlijn Betaaldiensten (Richtlijn nr. 2007/64/EG). Als betaaldienst wordt onder meer aangemerkt de uitvoering van betalingstransacties (zoals automatische debiteringen), het verrichten van geldtransfers, het uitgeven/aanvaarden van creditcards, of de uitvoering van betalingen via creditcards.

Verplichtingen onder de Wwft: het cliëntenonderzoek

Aangezien nu alle betaaldienstverleners en betaaldienstagenten onder het begrip Wwft-instelling vallen en niet alleen de betaalinstellingen die geldtransfers verrichten, heeft dit gevolgen voor de bedrijfsvoering van bedrijven die voorheen niet onder de Wwft vielen. Zo dient een Wwft-instelling in bepaalde gevallen cliëntenonderzoek te verrichten. Hieronder zullen enkele aspecten van het cliëntenonderzoek kort worden toegelicht.

Cliëntenonderzoek

Een Wwft-instelling verricht cliëntenonderzoek:

• indien zij een zakelijke relatie in of vanuit Nederland aangaat;
• indien zij in of vanuit Nederland een incidentele of meerdere transacties met een gezamenlijke waarde van ten minste EUR 15.000 verricht ten behoeve van de cliënt;
• indien er indicaties zijn dat de cliënt betrokken is bij witwassen of financieren van terrorisme;
• indien zij twijfelt aan de betrouwbaarheid van eerder verkregen gegevens van de cliënt; of
• indien het risico van betrokkenheid van een bestaande cliënt bij witwassen of financieren van terrorisme daartoe aanleiding geeft.

In beginsel moet het cliëntenonderzoek worden verricht voordat een zakelijke relatie wordt aangegaan of een incidentele transactie wordt verricht. Kort samengevat dient het cliëntenonderzoek de Wwft-instelling in staat te stellen om:

1. de cliënt te identificeren en te verifiëren;
2. indien van toepassing, de uiteindelijke belanghebbende te identificeren en zijn identiteit te verifiëren, en indien dit een rechtspersoon of een trust is, zullen er maatregelen moeten worden genomen om inzicht te krijgen in de eigendoms- en zeggenschapsstructuur van de cliënt;
3. het doel en de beoogde aard van de zakelijke relatie vast te stellen;
4. voor zover mogelijk, een voortdurende controle uit te voeren op de zakelijke relatie en de tijdens de duur van deze relatie verrichte transacties, om te verzekeren dat deze overeenkomen met de informatie die de instelling heeft van de cliënt en van zijn risicoprofiel.

Voor zover het de eerste drie doeleinden betreft, mag een Wwft-instelling het cliëntenonderzoek uitbesteden aan een derde. Bij het verrichten van het cliëntenonderzoek mag de Wwft-instelling onder omstandigheden de intensiteit van dat onderzoek afstemmen op de risicogevoeligheid voor het witwassen of financieren van terrorisme. Bij cliënten met een kleiner risico (bijvoorbeeld Nederlandse overheidsinstanties) kan worden volstaan met een vereenvoudigd cliëntenonderzoek, terwijl bij cliënten met een verhoogd risico (zoals een politiek prominent persoon die niet in Nederland woont) een verscherpt cliëntenonderzoek moet worden verricht. De gegevens die de Wwft-instelling in het cliëntenonderzoek verzamelt, (dan wel laat verzamelen), dienen te worden bewaard gedurende vijf jaar na beëindiging van de zakelijke relatie of tot vijf jaar na het uitvoeren van de desbetreffende transactie. Belangrijk voor internationaal opererende betaaldienstverleners (of betaaldienstagenten) is dat zij dienen te zorgen dat de dochtermaatschappijen of bijkantoren die zijn gevestigd in een staat die geen lidstaat is, gelijkwaardig cliëntenonderzoek verrichten en gegevens op eenzelfde wijze bewaren zoals geregeld in de Wwft.

Tot slot

De bovenstaande toelichting is beperkt gebleven tot enkele aspecten van het cliëntenonderzoek, maar de Wwft legt nog meer verplichtingen op aan bedrijven (bijvoorbeeld het opleiden van personeel om ongebruikelijke transacties te herkennen). Er is dus werk aan de winkel voor de betaaldienstverleners en betaaldienstagenten die sinds juli 2011 onder de Wwft vallen, maar nog niet hebben geinventariseerd in hoeverre hun bedrijfsvoering (met name op het gebied van compliance) voldoet aan de Wwft.