Op 9 december 2021 heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan voor een richtlijn die schijnzelfstandigheid bij digitale platformen moet tegengaan. Tegenwoordig werken meer dan 28 miljoen mensen in de EU via een digitaal platform zoals Uber, Helpling of Deliveroo. In de afgelopen periode zijn er diverse gerechtelijke uitspraken geweest waarin de platformwerkers niet als zzp’ers, maar als werknemers werden aangemerkt. Het doel van de richtlijn is om deze groep werkenden meer zekerheid te bieden. Onder bepaalde voorwaarden zullen platformwerkers worden aangemerkt als werknemer, waardoor zij recht hebben op reguliere arbeidsvoorwaarden zoals het minimumloon, doorbetaling bij ziekte en vakantiedagen. Daarnaast biedt de richtlijn alle platformwerkers bescherming tegen ‘algoritmisch management’.
Wat houdt het voorstel precies in? Hieronder besteden wij aandacht aan de belangrijkste aspecten.
Inhoud van het richtlijnvoorstel
Het voorstel regelt de volgende drie punten ten aanzien van platformarbeid:
- Arbeidsstatus
De voorgestelde richtlijn voorziet in een aantal criteria aan de hand waarvan bepaald kan worden of sprake is van een arbeidsovereenkomst (zie hieronder). Dit moet erin resulteren dat platformwerkers de juiste kwalificatie krijgen die overeenkomt met hun feitelijke status. Wanneer het platform aan ten minste twee criteria voldoet, wordt het vermoed een werkgever te zijn. Partijen worden vervolgens nog wel in de gelegenheid gesteld om tegenbewijs te leveren. - Algoritmisch management
Digitale platformen maken gebruik van algoritmes. Het algoritme kan gebruikt worden om vraag en aanbod bij elkaar te brengen maar wordt vaak ook ingezet voor controle van de werkenden. Alle platformwerkers (werknemers en zelfstandigen) krijgen bescherming tegen ‘algoritmisch management’. Dit leidt er onder meer toe dat zij de mogelijkheid krijgen om bezwaar te maken tegen bepaalde beslissingen die automatisch zijn gegenereerd. Verder dient er volgens het voorstel sprake te zijn van menselijk toezicht bij geautomatiseerde systemen. - Handhaving, transparantie en traceerbaarheid
Nationale overheden hebben op dit moment vaak te weinig zicht op het werk dat wordt verricht via digitale platformen. Dit probleem is nog groter wanneer bedrijven internationaal opereren. Dit heeft tot gevolg dat de naleving van regels die gelden voor platformwerkers op dit moment slecht gecontroleerd kan worden. De richtlijn moet hier verbetering in brengen. Platformen zullen onder meer te maken krijgen met een informatieverplichting richting de relevante lidstaat.
Criteria arbeidsstatus
De criteria aan de hand waarvan bepaald kan worden of een platformwerker als ‘werknemer’ kwalificeert zijn als volgt:
Het platform:
- bepaalt de beloning, of de bovengrens van die beloning;
- bepaalt hoe de werkende eruit ziet (denk aan kleding van het platform) of stelt regels met betrekking tot het gedrag jegens de ontvanger van de dienst of de uitvoering van het werk;
- houdt toezicht op de uitvoering van de werkzaamheden of de kwaliteit van het werk (langs elektronische weg);
- beperkt de vrijheid van de werkende om zelf te beslissen over de werktijden; en
- beperkt de vrijheid van de werkende om een klantenbestand op te bouwen of voor een andere partij te werken.
Als er wordt voldaan aan minimaal twee van de vijf kenmerken, geldt het vermoeden dat de platformwerker in loondienst is bij het platform. Het voorstel maakt verder duidelijk dat de toepassing van de criteria zal moeten gebeuren aan de hand van de feitelijke uitvoering. De contractuele afspraken zijn dus niet doorslaggevend.
Tot slot
Het richtlijnvoorstel dient nog te worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Europese Raad, waarna de lidstaten twee jaar de tijd krijgen voor de implementatie. Invoering van de richtlijn heeft tot gevolg dat naar schatting 1,72 tot 4,1 miljoen platformwerkers in de Europese Unie straks als werknemer dienen te worden bestempeld.
Maar ook zo’n 3,8 miljoen werkenden zal de zekerheid worden geboden dat zij kwalificeren als zelfstandige. Naar verwachting zullen er ook digitale platformen zijn die er voor zullen kiezen om hun platform zo in te richten dat van een arbeidsovereenkomst geen sprake is. De richtlijn biedt echte zelfstandigen daardoor meer autonomie en flexibiliteit.
We houden je uiteraard op de hoogte van de ontwikkelingen. Mocht je vragen hebben, dan kun je contact opnemen met Soo-Ja Schijf.
