Nieuwe regels stilzwijgende verlenging en opzegging consumentenovereenkomsten

In een eerdere editie van deze nieuwsbrief schreef Christoph Jeloschek over het wetsvoorstel stilzwijgende verlenging en opzegging van consumentenovereenkomsten (nr. 30520). Op 5 oktober 2010 heeft de Eerste Kamer ingestemd met dit wetsvoorstel, wat betekent dat het op korte termijn in werking zal treden. De wijzigingswet is van toepassing op overeenkomsten met consumenten tot het geregeld afleveren van zaken, inclusief elektriciteit, en het verrichten van diensten. Hieronder vallen met name abonnementen en lidmaatschappen van verenigingen. Onder het huidige recht worden deze overeenkomsten vaak stilzwijgend met een jaar verlengd, waarbij de consument enkel mag opzeggen tegen het einde van de voortgezette periode van een jaar. Daarnaast wordt vaak een opzegtermijn van drie maanden voorgeschreven en dient opzegging te worden gedaan door middel van een aangetekende brief tegen een specifieke datum. Mede door deze drempelverhogende maatregelen stellen veel consumenten vast te zitten aan stilzwijgend verlengde overeenkomsten waar ze eigenlijk van af hadden gewild. De door de Eerste Kamer aangenomen wijzigingswet beperkt de mogelijkheid tot stilzwijgende verlenging van dergelijke overeenkomsten, en maakt het opzeggen van dergelijke overeenkomsten eenvoudiger voor consumenten. Voor abonnementen op kranten en tijdschriften is een speciale regeling opgenomen in de wijzigingswet.

De wijzigingswet

De aanpassingen uit de wijzigingswet worden neergelegd in de zogenaamde zwarte- en grijze lijst van de algemene voorwaardenafdeling in het Burgerlijk Wetboek (de artikelen 6:236 en 6:237 BW). Deze bepalingen zijn van toepassing op overeenkomsten naar Nederlands recht die met consumenten worden gesloten. Ook kunnen de regels in beperkte mate relevant zijn voor overeenkomsten met kleine professionele partijen op grond van de reflexwerking van deze bepalingen. De in artikel 6:236 BW genoemde zwarte lijst bevat bedingen die – wanneer deze worden toegepast in algemene voorwaarden richting consumenten – als onredelijk bezwarend worden aangemerkt en die daarom door de rechter kunnen worden vernietigd. De in artikel 6:237 BW opgenomen bedingen vormen de grijze lijst: deze bedingen worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn. Deze bepalingen kunnen onder omstandigheden in stand blijven indien de gebruiker van de algemene voorwaarden kan aantonen dat de bepaling niet onredelijk bezwarend is voor de consument. De wijzigingswet voorziet in aparte regelingen voor (1) overeenkomsten tot het geregeld afleveren van zaken (inclusief elektriciteit) en het afnemen van diensten, en (2) het periodiek afnemen van dag-, nieuws- en weekbladen en tijdschriften. Daarnaast worden enkele wijzigingen doorgevoerd ten aanzien van de wijze waarop de overeenkomsten kunnen worden opgezegd (3).

(1) Overeenkomsten tot het geregeld afleveren van zaken (inclusief elektriciteit) en het afnemen van diensten

Ten aanzien van de stilzwijgende verlenging van overeenkomsten tot het geregeld afleveren van zaken, waaronder elektriciteit, en het afnemen van diensten wordt onder de wijzigingswet de zwarte lijst aangevuld. Dergelijke overeenkomsten mogen niet langer stilzwijgend worden verlengd, tenzij de consument de voortgezette overeenkomst te allen tijde mag opzeggen met een opzegtermijn van niet langer dan één maand. Het maakt hierbij niet uit of sprake is van een verlenging voor bepaalde of onbepaalde tijd.

(2) Het periodiek afnemen van dag-, nieuws- en weekbladen en tijdschriften

Ten aanzien van overeenkomsten die zien op het periodiek afnemen van dag-, nieuws- en weekbladen en tijdschriften wordt de zwarte lijst eveneens aangevuld met enkele bepalingen. Voor dergelijke overeenkomsten is een stilzwijgende verlenging van ten hoogste drie maanden toegestaan, waarbij de consument moet kunnen opzeggen tegen het einde van de duur van de verlenging met inachtneming van een opzegtermijn van maximaal één maand. Verlenging voor onbepaalde duur is slechts toegestaan mits de consument altijd kan opzeggen met inachtneming van een opzegtermijn van maximaal één maand. Wanneer het gaat om overeenkomsten waarbij het nieuwsblad of tijdschrift minder vaak dan één keer per maand verschijnt, mag de overeenkomst stilzwijgend worden verlengd voor langer dan drie maanden of voor onbepaalde tijd mits de consument te allen tijde tijdens de verlenging mag opzeggen met inachtneming van een opzegtermijn van niet meer dan drie maanden. Ten slotte wordt aan de zwarte lijst toegevoegd dat proefabonnementen niet langer automatisch tot verlenging mogen leiden. Een dergelijke overeenkomst dient na de aangegane duur automatisch te eindigen.

(3) Wijzigingen ten aanzien van de wijze waarop de overeenkomsten kunnen worden opgezegd

Naast de specifieke regels voor de stilzwijgende verlenging van de hiervoor genoemde overeenkomsten zijn in de wijzigingswet ook bepalingen opgenomen die de wijze waarop die overeenkomsten kunnen worden opgezegd moeten vereenvoudigen. Aan de zwarte lijst wordt toegevoegd dat een gebruiker van algemene voorwaarden niet van een consument mag eisen dat de overeenkomst op een andere manier moet worden opgezegd dan de wijze waarop de overeenkomst tot stand is gekomen. Een overeenkomst die per e-mail wordt gesloten dient dus ook per e-mail te kunnen worden opgezegd. Dit geldt tevens voor mondeling gesloten overeenkomsten. Ook wordt aan de zwarte lijst toegevoegd dat consumenten voortaan vrij zijn om op ieder gewenst moment op te zeggen. Een beding in algemene voorwaarden dat een bepaald moment voorschrijft voor het opzeggen van een overeenkomst – bijvoorbeeld tegen het einde van de maand – wordt na invoering van de wijzigingswet als onredelijk bezwarend aangemerkt.

Conclusie

Initiatiefnemer van het wetsvoorstel, PvdA-Kamerlid Martijn van Dam, heeft het kabinet opgeroepen om de wijzigingswet zo snel mogelijk te publiceren zodat deze op 1 januari 2012 in werking kan treden. Bedrijven en instellingen die veel voor overeenkomsten sluiten met consumenten tot het geregeld afleveren van zaken of diensten doen er daarom goed aan op korte termijn hun algemene voorwaarden aan te passen aan de wijzigingswet.