Het is helaas een bekend gezicht: na afloop van een concert, festival of ander evenement stroomt de locatie leeg, waarna de vloer bezaaid met plastic bekers en ander afval achterblijft. En de mede hierdoor veroorzaakte schadelijke plastic soep in de oceanen is inmiddels ook bij iedereen bekend. Zo ook het feit dat microplastics in toenemende mate in de voedselketen terechtkomen. Plastic wegwerpbekers bieden slechts een beperkt kortetermijnvoordeel voor de gebruiker, maar een aanzienlijk langetermijnnadeel voor ons allemaal.
Het EU actieplan voor de circulaire economie heeft geresulteerd in Richtlijn 2019/904 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu, ook wel de SUP-richtlijn (SUP staat voor Single-Use Plastics). Nederland heeft de SUP-richtlijn geïmplementeerd door een wijziging van het Besluit beheer verpakkingen 2014 en de inwerkingtreding van het Besluit (en de Regeling) kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Sommige verplichtingen zijn reeds van kracht, maar ook in 2023 en 2024 zullen doorlopend nieuwe regels in werking treden.
Maatregelen tegen wegwerpplastic
Sinds 3 juli 2021 is het in de markt brengen van SUP bestek, borden, rietjes, roerstaafjes, ballonstokjes en wattenstaafjes verboden. Datzelfde geldt voor takeaway voedsel- of drankverpakkingen en drinkbekers indien deze zijn gemaakt van geëxpandeerd polystyreen. Dat is een soort piepschuim dat vaak in hamburgerbakjes wordt gebruikt.
Ten aanzien van veel verpakkingen gelden (nog) geen verboden, maar wel nieuwe markeringsvoorschriften. Zo moeten SUP drinkbekers, maandverband, tampons, vochtige doekjes en tabaksproducten zijn voorzien van markeringen zoals deze:
Voor organisatoren van evenementen en horecaondernemers van groot belang: vanaf 1 juli 2023 is het verboden om SUP producten gratis te verstrekken aan klanten. Als een herbruikbaar alternatief niet beschikbaar is zal de klant dus moeten bijbetalen voor de wegwerpbeker, zoals dat ook voor plastic tasjes in de supermarkt effectief is gebleken. De adviesprijs hiervoor is € 0,25. Verder moeten vanaf 3 juli 2024 de doppen en deksels van alle kunststof drankverpakkingen tot 3 liter aan de verpakking bevestigd zijn.
Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
Naast verantwoordelijkheid voor de naleving van voornoemde verplichtingen, krijgen producenten met de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) tevens verplichtingen op het gebied van recycling en bewustwording opgelegd. Producenten zullen uiterlijk op 1 april 2023 en vervolgens jaarlijks moeten rapporteren over de hoeveelheden wegwerpplastic die zij in de markt hebben gebracht. Als onderdeel van de UPV moeten producenten tevens vanaf 1 januari 2023 een verplichte bijdrage betalen voor het opruimen van zwerfafval, naar rato van hun bijdrage aan de vervuiling.
Ook krijgen producenten quota voor inzameling: in 2024 moeten producenten minimaal 75% van het gewicht van de door hen uitgegeven verpakkingen inzamelen voor hoogwaardige recycling. Dit quotum groeit zelfs door tot 90% in 2027. Naleving is een vereiste voor uitzondering op het algehele verbod op SUP voedselverpakkingen en drinkbekers dat per 1 januari 2024 zal ingaan.
Naast dit toch al redelijk versplinterde juridisch kader is er ook nog het overkoepelende ‘Besluit regeling uitgebreide productenverantwoordelijkheid’. Daarin staan algemene regels die ook toepassing vinden indien andere UPV’s worden vastgesteld. Zo ligt het ontwerpbesluit UPV textiel op moment van schrijven bij de Raad van State en zal dit naar verwachting ook in 2023 in werking treden. Op basis hiervan krijgen textielproducenten vergelijkbare verplichtingen als die op basis van de SUP-regelgeving gelden voor wegwerpplastic.
Meer informatie?
De regering heeft de wirwar aan nieuwe regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik geprobeerd overzichtelijker te maken middels een infographic. Desondanks kunnen we ons voorstellen dat veel ondernemers met vragen blijven zitten. Onze sectie Commercial & International Trade adviseert regelmatig over productvoorschriften en de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Neem dus gerust contact op met Daan van Lier en Jelle Blom als je je afvraagt welke consequenties de SUP-richtlijn of de UPV voor jouw bedrijfsvoering heeft.
