Interview: In gesprek met Chris van Dijk (Founding partner) en Lisa Godwaldt

In 1990 begon Chris van Dijk zijn juridische loopbaan als advocaat. Hij volgde daarvoor na zijn rechtenstudie de toenmalige opleiding tot rechter. Dat was een zeer brede opleiding waarin vele rechtsgebieden de revue passeerden. Je werkte twee jaar bij een rechtbank waarbij je vonnissen leerde schrijven; vervolgens was je twee jaar officier van justitie en tenslotte was sprake van een buitenstage van twee jaar. Die laatste stage deed Chris bij een advocatenkantoor.

In 1992, op het moment dat Chris werd gevraagd om zijn voorkeur op te geven waar hij als rechter geplaatst wilde worden, nam zijn carrière een andere ‘sprankelende’ wending.

In Café Dantzig, met Eberhard van der Laan en twee andere jonge ondernemende advocaten, ontstond het plan om een eigen kantoor op te richten. Dat plan werd uiteindelijk tot uitwerking gebracht met nog drie anderen én het computerrecht-team van het advocatenkantoor waar Chris op dat moment werkte. Het nieuwe kantoor van de uiteindelijk 11 jonge advocaten kreeg de naam van Marian Kennedy, onderdeel van dat computerrecht-team, en Eberhard van der Laan: Kennedy Van der Laan was een feit.

Van de beslissing om uiteindelijk geen rechter te worden heeft Chris nooit spijt gehad. ‘Als advocaat spreek je klanten op een ongedwongen manier,’ geeft hij aan. ‘Je stippelt samen met hen de strategie uit en staat naast hen. Niet alleen in een specifieke zaken maar je wil ook sparringpartner zijn over onderwerpen die er strategisch toe doen.’

‘Een rechter is onafhankelijk en moet juist afstand houden tot partijen en bedrijven. Bovendien heeft hij geen zicht op wat buiten rechte gebeurt. Hij heeft geen zicht op de adviespraktijk en de vele zaken die buiten rechte worden geregeld. Gelukkig maar. Procedures zijn duur, duren vaak te lang en de uitkomst is vaak ongewis.’ Wel is Chris al lange tijd plaatsvervangend Raadsheer bij een Hof. Hij hoopt dat het wat toevoegt aan de statuur van kantoor. Chris gaat altijd vrolijk met dikke ordners naar de zittingen en heeft niets te maken met bureaucratie. Naar zijn zeggen leert hij veel door met de blik van de rechter naar een zaak en partijen te kijken.

Bij de oprichting van het kantoor vonden Chris en zijn compagnons dat het anders moest dan in de grote kantoren. ‘We wilden top-3 zijn op alle rechtsgebieden. Geld moest niet leidend zijn voor ons handelen en de sfeer moest informeler. Bovendien heb je als advocatenkantoor ook een rol te vervullen in het maatschappelijk domein’. Die waarden werden in een grondwetje gegoten: goed, leuk, commercieel en niet asociaal. Het grondwetje is nog steeds relevant: ‘de waarden die daarin staan zijn een belangrijke reden waarom mensen bij ons willen werken’.

Lisa vraagt of de werkwijze binnen de advocatuur veranderd is ten opzichte van vroeger. Chris vertelt dat zij de eersten waren met een soort intranet in 1992, om intern stukken met elkaar te delen. In ‘95 schreef Chris een boekje over computercriminaliteit, waarin hij nog sprak over het karrenspoor van internet. Dat is natuurlijk veranderd. Maar wat er binnen de advocatuur vooral anders is geworden, is de snelheid waarmee dingen moeten. ‘Cliënten verwachten nu onmiddellijk actie. Dat is prima, maar als dat ten koste gaat van de kwaliteit, moet je ze soms in hun eigen belang afremmen. Je hebt nu wel meer zoeksystemen, zodat je makkelijker je juridische kennis ophaalt. Doordat je gerichter zoekt op een bepaalde zoekterm is het wel essentieel dat je het grotere plaatje blijft zien. Daarvoor blijft het naar mijn idee nodig dat je juridische vakliteratuur tot je neemt, niet alleen op jouw specialisme.’

Vroeger nam Chris wetboeken mee op vakantie. Lisa herinnert zich nog dat toen zij net was begonnen, Chris vanaf een vakantieadres een foto deelde met Tekst- en Commentaarboeken opgestapeld op van die hele dunne bedjes die je in Japan hebt. ‘Gelukkig werd al snel duidelijk dat het alleen Chris was die dat deed’. Andere collega’s hielden de vakliteratuur op andere momenten, buiten vakanties, bij.

Op de vraag of je nu meer aanwezig moet zijn in de boardroom, gaat het er wat Chris betreft om dat je impact wil maken. Voor strategische bedrijfsbeslissingen is het van belang om daar aanwezig te zijn. Toen hij nog IT recht deed en voorzitter was van de Vereniging van IT-recht had hij veel contact met de hoogste echelons in bedrijven.

In zijn huidige specialisme – aansprakelijkheidsrecht - is dat veel minder. Bij grote verzekeraars bereiken de meeste beslissingen over schadezaken de boardroom niet. ‘Ik heb niet zoveel met rangen en standen,’ geeft Chris aan. ‘Het gaat er mij om dat je een verschil kunt maken. Dat kan zeker ook buiten de boardroom’.

Over impact maken haalt Chris een artikel uit 2007 aan. Gebaseerd op een Duits proefschrift uit 2004 schreef Chris in het Juristenblad een betoog over de mogelijkheid van een klimaatzaak tegen de staat. In 2013 was hij op de achtergrond als adviseur van Urgenda betrokken. Het was een voorrecht om daarbij betrokken te mogen zijn en om samen te werken met de advocaten Koos van den Berg en Roger Cox. ‘Toen de zaak werd gewonnen en de staat werd gedwongen om meer maatregelen te nemen om klimaatverandering tegen te gaan, voelde dat als een overwinning.’

Nu is er de Bonairezaak versus de staat, waarin Kennedy Van der Laan Greenpeace en Bonairianen bijstaat. Ook hier support Chris collega-advocaten omdat hij vindt dat we echt iets te vertellen hebben. Als je de deskundigen serieus neemt, wordt het niet een beetje rampzalig maar héél rampzalig. ‘Je kan dan toch niet zeggen: dat is voor de volgende generaties?’ Chris is flink ingelezen in het onderwerp. Nederland staat bekend als een van de meest bedreigde gebieden als het om zeespiegelstijging gaat.

Op de vraag of de staat dan de meest aangewezen partij is om hier te handelen, zegt Chris: ‘Volgens mij wel. De staat kan reguleren, die kan ingrijpen en het hele spectrum overzien. Het bedrijfsleven kan dat veel minder. Dat neemt niet weg dat grote vervuilers ook een rol hebben te vervullen’. Naar aanleiding van de Urgenda-zaak heeft de staat zeker wel wat gedaan, maar te weinig volgens Chris.

‘Je hoeft het probleem als staat niet op te lossen,’ geeft Chris aan, ‘maar doe wel je eigen aandeel’. Het chagrijnige is, zo werpt Chris op: ‘Was je 40 jaar geleden begonnen, dan was er niet zo’n groot probleem geweest en had je het nog vrij gemakkelijk kunnen oplossen’.

Als Chris terugblikt op zijn loopbaan zijn er zaken die je raken. Je wil een zaak altijd winnen, maar sommige nog liever dan andere. Hij is bij veel publicitair gevoelige zaken betrokken geweest. Die energie die vrijkomt als je voor een cliënt in een procedure optreedt en de wil om te winnen, is ook het wezenlijke verschil tussen een advocaat en een rechter. Een rechter maakt het niet uit - en mag het niet uitmaken - naar welke kant het dubbeltje valt. Hij moet onpartijdig zijn. Chris geeft aan dat hij zelf in zaken vaak ook een soort van rechter speelt; ‘je maakt een inschatting en geeft daarop richting’. Hij denkt dat hij daarbij het voordeel heeft dat hij raadsheer plaatsvervanger is.

Netwerken is ontzettend belangrijk in de advocatuur. Het is toch ‘mensenhandel’. ‘Bovendien moet je bewegen,’ wil Chris meegeven aan Lisa. Je kan niet stilzitten en wachten. Een grappige metafoor als je bedenkt dat Chris op zijn 63ste nog steeds marathons loopt - al 95. Hij hoopt ook dat je als jurist gedreven bent en dat je geïnteresseerd bent in het onderwerp. Je moet je inleven in de gedachtewereld van je cliënt en de wederpartij, zeker als je procedeert. Wat beroert de tegenstander? En wat hebben rechters nodig voor een vonnis?

Er is volgens Chris in de studie en scholing te weinig aandacht voor de psychologische dimensies van het vak. Hij haalt Kahneman, ‘Thinking, Fast and Slow’ aan als verplichte kost om te lezen. ‘Bij onderhandelen helpt het enorm wanneer je weet of iemand risico-avers is. En hoe je overkomt, is ontzettend belangrijk voor een beslissing. Het vak van advocaten is om te overtuigen. Het is vreemd dat er niet meer aandacht is voor hoe je dat moet doen. Het gaat daarbij niet alleen om de inhoud. En bedenk, beslissen is lang niet altijd rationeel, maar ook intuïtief.’

‘De wereld verandert en daar moet ieder zich rekenschap van geven. En verder is het vak gewoon zweten en nieuwsgierig zijn op elk gebied. Blijf leren en sluit niet de ogen voor wat er in de toekomst kan gebeuren op het gebied van klimaat, artificial intelligence etc.’ Chris geeft nog aan: ‘Als je herinnerd zou willen worden na je dood, dan word je liever herinnerd omdat je wat wist en wat je deed, niet omdat je in een grote auto reed.’