Staatshervorming van de Nederlandse Antillen

Per 10 oktober 2010 zijn de Nederlandse Antillen, voorheen een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, opgehouden te bestaan als land. Daardoor zijn de eilanden Curaçao en Sint Maarten autonome staten binnen het Koninkrijk der Nederlanden geworden, ieder met zijn eigen nationale regering. Bonaire, Sint Eustatius en Saba (de “BES-eilanden”) zijn een speciaal openbaar lichaam van Nederland geworden. Voor deze hervorming zijn niet alleen belangrijke veranderingen in de toepasselijke wetgeving vereist, maar ook het aannemen van nieuwe wetten. Hieronder beschrijven wij uitvoeriger wat de implicaties zijn in verband met (i) de BES-eilanden en (ii) Curaçao en Sint Maarten.

Toepasselijke wetten van de BES-eilanden

Overeengekomen is dat in principe de voormalige wetten van de Nederlandse Antillen van kracht zullen blijven op de BES-eilanden, tenzij dit politiek ongewenste gevolgen zou hebben of indien het onmogelijk of ongepast zou zijn om dergelijke wetten na de staatshervorming uit te voeren. De voormalige wetten van de Nederlandse Antillen die van kracht zullen blijven worden genoemd in de Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Een belangrijk voorbeeld is dat het voor de voormalige Antillen geldende Burgerlijk Wetboek van kracht blijft (inclusief ondernemingsrechtelijke aangelegenheden zoals corporate governance, beschikbare entiteiten en rechten van partners/aandeelhouders). Nederlandse wetten zijn enkel van toepassing op de BES-eilanden indien zo'n Nederlandse wet uitdrukkelijk bepaalt dat deze op de BES-eilanden van toepassing is. De noodzakelijke wijzigingen worden doorgevoerd via de Aanpassingswetten openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Daarmee zijn binnen het Nederlandse staatsbestel verschillende rechtsregimes van kracht. Bij het zakendoen op één van de BES-eilanden dient hiermee rekening te worden gehouden. Het is de bedoeling dat deze voormalige wetten van de Nederlandse Antillen gaandeweg door Nederlandse wetgeving worden vervangen. De verwachting is echter dat dan wel specifiek rekening zal worden gehouden met typische omstandigheden, zoals de relatieve kleinschaligheid van de BES-eilanden en de sociale en economische positie van de BES-eilanden. De voormalige wetten van de Nederlandse Antillen die van kracht zullen blijven, zullen onder het gezag van de Nederlandse regering worden uitgevoerd. Als een algemene regel van overgangsrecht worden besluiten door de voormalige regering van de Nederlandse Antillen die zijn gebaseerd op de wetten van de Nederlandse Antillen als gelijkwaardig beschouwd aan de besluiten van Nederlandse overheidsinstanties, met dien verstande dat het gezag om besluiten te nemen over de desbetreffende zaak nu wordt overgedragen aan Nederlandse overheidsinstanties. Dit is met name relevant voor de geldigheid van vergunningen en goedkeuringen die zijn verstrekt door de voormalige regering. Samenvattend geldt voor de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba het volgende:

• de voormalige wetten van de Nederlandse Antillen die van kracht zullen blijven, dienen gewijzigd te worden om de nieuwe staatsrechtelijke positie van de BES-eilanden binnen Nederland weer te geven. Zoals gezegd is het uitgangspunt hier om wijzingen ten opzichte van de inhoud van deze voormalige wetten van de Nederlandse Antillen tot een minimum te beperken;
• wijzigingen van bestaande Nederlandse wetgeving die nodig zijn vanwege de staatshervorming dan wel gewenst worden geacht vanuit politiek oogpunt zullen worden geïmplementeerd.

Wetgeving op Curaçao en Sint Maarten

De voormalige wetten van de Nederlandse Antillen zullen voor het grootste deel van toepassing blijven op Curaçao en Sint Maarten met slechts kleine wijzigingen om de nieuwe staatsrechtelijke status van deze eilanden weer te geven. Onder andere civielrechtelijke, procedurele en faillissementswetten blijven ongewijzigd. Dit is geregeld in de Landsverordening Algemene Overgangsregeling Wetgeving en Bestuur Land Curaçao en de Landsverordening Algemene Overgangsregeling Wetgeving en Bestuur Sint Maarten, waarin ook een lijst is opgenomen van de voormalige wetten van de Nederlandse Antillen die niet langer van toepassing zijn. De Wijzigingswetten voor de BES-eilanden bevatten ook wijzigingen van Nederlandse wetgeving, die betrekking hebben op de nieuwe staatsrechtelijke status van Curaçao en Sint Maarten.

Hoger onderwijs

Met betrekking tot het hoger onderwijs op de BES-eilanden merken wij op dat de staatshervorming ook een aanpassing van de Nederlandse Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek met zich zal brengen. Deze wet wordt van toepassing op de BES-eilanden zodra de tweede Aanpassingswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba “B” van kracht wordt. Enkel instituten die daarvoor toestemming hebben van de Nederlandse Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kunnen wetenschappelijke graden toekennen die door de Nederlandse regering worden erkend. Om voor deze toestemming in aanmerking te komen dient het onderwijs dat wordt gegeven van voldoende kwaliteit te zijn, hetgeen wordt beoordeeld door de NVAO, de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie. De Nederlandse Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek zal niet van kracht worden op Curaçao en Sint Maarten.

Financiële markten

De opvolger van de Bank van de Nederlands Antillen is de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten, die belast wordt met het toezicht op banken en andere financiële instellingen op Curaçao en Sint Maarten. De nieuwe valuta van Curaçao en Sint Maarten wordt de Caribische gulden. Vanwege de staatshervorming vallen de financiële marketen op de BES-eilanden onder toezicht van zowel de Nederlandsche Bank als de Autoriteit Financiële Markten. Het toezicht is gebaseerd op de financiële toezichtwetgeving van de voormalige Nederlandse Antillen volgens een sector-specifiek toezichtmodel (lijkend op het systeem in Nederland vóór 1 januari 2007), dit model wijkt derhalve af van het huidige systeem in Nederland. De Nederlandsche Bank is verantwoordelijk voor het toezicht op banken, verzekeringsbedrijven en trustmaatschappijen, terwijl de Autoriteit Financiële Markten verantwoordelijk is voor, onder andere, het toezicht op verzekeringsagenten en investeringsinstellingen. Met betrekking tot de BES-eilanden is het voorstel dat de financiële toezichtwetten van de voormalige Nederlandse Antillen vanaf 2012 worden vervangen door de Wet financiële markten BES en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme BES. Of Curaçao en Sint Maarten deze wetten ook zullen vervangen is nog niet duidelijk. Per 1 januari 2011 is op de BES-eilanden de Antilliaanse gulden vervangen door de Amerikaanse dollar; dit proces vindt ook onder toezicht van De Nederlandsche Bank plaats.