In april 2024 was in de media volop aandacht voor het nieuwe pakket aan maatregelen dat de ACM presenteerde om netcongestie tegen te gaan. Met de energietransitie is een toenemende lokale duurzame energieproductie en elektrificatie van bedrijven in gang gezet, waardoor er een schaarste is ontstaan aan transportcapaciteit op het elektriciteitsnet. Waar bedrijven tot voor kort altijd konden rekenen op een aansluiting op het net of een uitbreiding van hun capaciteit, krijgen zij nu steeds vaker nul op het rekest. Om de beschikbare capaciteit zo efficiënt mogelijk te benutten, worden nieuwe regels en juridische instrumenten ontwikkeld.
Voor ingewijden in de sector is het pakket niet geheel nieuw – er worden al sinds een paar jaar (pilot) projecten uitgerold met inzet van deze instrumenten – maar evenwel een goede aanleiding om een overzicht te geven van de belangrijkste huidige en toekomstige maatregelen én mogelijkheden.
Maatschappelijke prioritering
De aanleiding van het bericht van de ACM was o.a. het op 18 april gepubliceerde besluit over de nieuwste telg in de netcongestiefamilie: de maatschappelijke prioritering. Netbeheerders worden verplicht om, in afwijking van het ‘first come first served’ principe, bij het toekennen van transportcapaciteit voorrang te geven aan partijen die bijdragen aan belangrijke maatschappelijke doelen. Denk daarbij aan ziekenhuizen en scholen, maar ook de zogenaamde ‘congestie-verzachters’, zoals een batterij project. Deze maatregel is niet zonder controverse ontvangen, omdat het tot gevolg zal hebben dat partijen die niet onder de maatschappelijke noemer vallen, langer op hun aansluiting of uitbreiding zullen moeten wachten.
Capaciteitsbeperkingscontract (CBC)
In mei 2022 werd het besluit van de ACM gepubliceerd waarmee het mogelijk werd een ‘capaciteitsbeperkingscontract’ (CBC) af te sluiten. Een CBC houdt in dat de netgebruiker zijn transportcapaciteit op verzoek van de netbeheerder tegen een vergoeding op specifieke momenten verlaagt. Het doel hiervan is om tijdens piekuren lokale overbelasting van het elektriciteitsnetwerk te voorkomen en de ruimte op het net efficiënter te benutten. Een CBC kan ook met een groep aangeslotenen worden aangegaan. In dat geval ben je als groep verantwoordelijk om tijdens piekmomenten de gezamenlijke transportcapaciteit te verlagen. De groep bepaalt zelf hoe uitvoering wordt geven aan dit verzoek. In januari van dit jaar werd het eerste groeps-CBC getekend door de netbeheerder Liander en de ‘energy hub’ Energie Coöperatie Amsterdamse Haven.
Op 18 april jl. werd ook het ontwerpbesluit gepubliceerd waarmee een aantal wijzigingen worden doorgevoerd, onder meer over het verplicht moeten aangaan van een CBC.
Non-firm Aansluit- en transportovereenkomst (NFA)
Bij deze contractvorm gaan netgebruikers een contract aan waarbij zij een variabel recht hebben op transportcapaciteit. De transportcapaciteit kan worden beperkt op het moment dat er sprake is van overbelasting van het netwerk. In ruil voor het bieden van flexibel gebruik, betalen aangeslotenen lagere tarieven. Begin 2024 heeft de ACM hierover een besluit
gepubliceerd.
Alternatieve transportrechten
Alternatieve transportrechten is een paraplubegrip waar naast de NFA ook andere tijdsgebonden transportrechten onder vallen. Zoals het tijdsduurgebonden transportrecht, waarbij de aangeslotene gedurende 85% van de uren op jaarbasis recht heeft op transport. Dit recht heeft betrekking op het hoogspanningsnet van TenneT. Bij een tijdsblokgebonden transportrecht verkrijgt de aangeslotene recht op transport binnen de afgesproken tijdsblokken. Deze maatregel komt beschikbaar op het regionale (middenspannings)net. Afgelopen maart heeft de ACM een ontwerpbesluit gepubliceerd. Hierin stelt zij voor om dit per 1 april 2025 mogelijk te maken.
Gesloten Distributiesysteem (GDS)
Een gesloten distributiesysteem is een particulier elektriciteitsnetwerk dat binnen een afgebakend geografisch gebied valt. De eigenaar van het GDS, en dus niet de netbeheerder, is verantwoordelijk voor het beheer ervan. Hij is degene die de kwaliteit van het netwerk moet waarborgen en ervoor moet zorgen dat het netwerk aan de wettelijke vereisten voldoet. In februari 2024 heeft de ACM een besluit gepubliceerd dat een GDS verplicht om deel te nemen aan congestiemanagement. Hierdoor kan de flexibiliteit van een GDS gebruikt worden om de netcongestie op het publieke netwerk op te lossen. De verplichtingen worden opgelegd aan GDS-beheerders.
Gebruik op tijd of raak kwijt (GOTORK)
GOTORK (use-it-or-lose-it) is een verzameling voorwaarden die aan codes wordt toegevoegd zodat onnodig gecontracteerd transportvermogen kan worden verlaagd, zodat dit vermogen beschikbaar gesteld kan worden aan andere netgebruikers. De ACM heeft in oktober 2023 een ontwerpbesluit gepubliceerd in het kader van GOTORK.
Groepstransportovereenkomst (Groeps-TO)
Als onderdeel van het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) wordt er gewerkt aan een groepstransportovereenkomst (Groeps-TO). Daarin wordt aan een groep aangeslotenen gezamenlijk transportcapaciteit toegekend, die ze onderling dienen te verdelen. Leden van de groep kunnen elkaar helpen om in de piekuren de transportvraag af te vlakken. Netbeheer Nederland heeft hierover in augustus 2023 een position paper gepubliceerd. In pilots wordt al geëxperimenteerd met deze samenwerkingsvorm.
Het juridische speelveld in het kader van transportcapaciteit is duidelijk volop in beweging. Dit biedt nieuwe uitdagingen voor bedrijven, maar zeker ook volop kansen.
