Op 16 november 2022 is Verordening (EU) 2022/2065, de “Digital Services Act” (‘DSA’), in werking getreden. Deze Europese verordening is een poging om de online bescherming van consumenten te vergroten en de macht van de big tech in te perken. Daarom zijn in de DSA met name verregaande verplichtingen opgenomen voor “zeer grote online platforms” (Very Large Online Platforms, ‘VLOPs’) en “zeer grote online zoekmachines” (Very Large Online Search Engines, ‘VLOSEs’). Welke platforms en zoekmachines onder die definities zouden vallen was echter nog niet duidelijk.
Na de inwerkingtreding van de DSA hadden online platforms 3 maanden de tijd (tot 17 februari 2023) om het aantal actieve eindgebruikers op hun websites te vermelden. Mede op basis daarvan heeft de Europese Commissie (‘Commissie’) afgelopen week meer duidelijkheid verschaft. In haar eerste aanwijzingsbesluit onder de DSA heeft de Commissie nu 17 online platforms als VLOP aangeduid, waaronder usual suspects zoals Twitter, Alibaba AliExpress, Amazon Store en Youtube. De aanwijzing van VLOSEs is nog minder opvallend: Google en Bing, de tweede grootste openbare zoekmachines beschikbaar, vallen nu onder die definitie.
Hoewel de DSA in principe pas vanaf 15 maanden na inwerkingtreding (vanaf 17 februari 2024) van toepassing zal zijn, is de DSA voor VLOPs en VLOSEs een stuk eerder van toepassing: binnen 4 maanden na dit aanwijzingsbesluit van 25 april 2023 dienen ze te voldoen aan alle nieuwe verplichtingen van de DSA. Die verplichtingen zijn er met name op gericht om online gebruikers, inclusief minderjarigen, beter te beschermen. De nu aangewezen VLOPs en VLOSEs worden, onder meer, verplicht om gebruikers meer zeggenschap te geven door het duidelijk informeren over waarom gebruikers bepaalde aanbevelingen of advertenties te zien krijgen en de mogelijkheid tot opt-out van zo’n aanbevelingssysteem aan te bieden. Ook zullen deze partijen maatregelen moeten nemen om de risico’s van de verspreiding van illegale online content, maar tegelijk ook de negatieve gevolgen daarvan voor de vrijheid van meningsuiting en informatie aan te pakken. Externe en onafhankelijke controle op naleving van de DSA en de uitvoering van een jaarlijkse risicobeoordeling worden ook onderdeel van de verplichtingen voor VLOPs en VLOSEs. Deze en andere verplichtingen zullen voor de nu aangewezen VLOPs en VLOSEs dus gelden vanaf 25 augustus 2023.
De DSA wordt - deels - op Europees niveau gehandhaafd. De Commissie is de bevoegde autoriteit voor het toezicht op VLOPs en VLOSEs maar geeft aan daarbij nauw samen te gaan werken met de “Digital Services Coordinators”, de bevoegde nationale autoriteiten die verantwoordelijk zullen zijn voor het toezicht op kleinere platforms en zoekmachines. Deze nationale autoriteiten moeten uiterlijk op 17 februari 2024 door de EU-lidstaten opgericht zijn. Dat is overigens ook de datum waarop ook alle andere online platforms en zoekmachines aan de verplichtingen uit de DSA moeten voldoen.
De boetes die door de Commissie opgelegd kunnen worden zijn niet mals: de Commissie heeft verschillende boetebevoegdheden indien wordt vastgesteld dat VLOPs of VLOSEs bepalingen uit de DSA overtreden. De zwaarste boetes kunnen oplopen tot maximaal 6% van de wereldwijde bruto jaaromzet of dwangsommen tot 5% van de gemiddelde dagelijkse inkomsten. Daarnaast zal de Commissie de VLOP of VLOSE in dat geval verplichten om een actieplan op te stellen met de maatregelen die nodig zijn om de inbreuk te beëindigen of te verhelpen. Een onafhankelijke audit en de follow-up daarvan dienen onderdeel te zijn van dit actieplan.
De nu aangewezen partijen zullen dus al snel aan de nieuwe set van verplichtingen moeten voldoen. Hoe online gebruikers dit gaan merken laat zich voor nu nog raden. De komende tijd zal uitwijzen wat voor praktische veranderingen de verplichtingen uit de DSA teweeg zullen brengen en of deze hun doel treffen. De verwachting is bovendien dat de lijst van VLOPs nog uitgebreid zal worden. Bijvoorbeeld de recente ontwikkelingen op het gebied van openbaar toegankelijke online AI-hulpmiddelen bewijzen maar weer dat de ontwikkelingen in de online omgeving elkaar hard opvolgen en dat het online publiek dergelijke sites gemakkelijk en massaal weet te vinden. Oftewel, to be continued.
De komende tijd zullen we enkele inhoudelijke blogs over de DSA schrijven waarin we specifieke vernieuwingen uit de DSA onder de loep nemen. Nu al vragen over verplichtingen op grond van de DSA of over de soorten ondernemingen waarop de DSA van toepassing is? Neem contact op met Remi of een collega van onze IT-recht sectie.
