Op 16 december 2022 stuurde de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid namens het kabinet een lijvige brief naar de Tweede Kamer waarin maatregelen zijn aangekondigd voor het werken als zelfstandige of met zelfstandigen. De inzet van zelfstandigen is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Dit heeft naast positieve effecten ook nadelen. Zo zet het stijgend aantal zzp-contracten de solidariteit binnen het sociale en fiscale stelsel onder druk. Ook zijn steeds meer werkenden gaan werken als zelfstandige, terwijl zij volgens de regels eigenlijk een arbeidsovereenkomst zouden moeten hebben (schijnzelfstandigheid). Het kabinet wil deze nadelen tegengaan en kondigt maatregelen langs drie lijnen aan:
- Er komt een gelijker speelveld tussen zelfstandigen en werknemers;
- De wettelijke regels voor kwalificatie van de arbeidsovereenkomst worden verduidelijkt;
- Er wordt gehandhaafd op de aanpak van schijnzelfstandigheid.
De maatregelen zijn onderdeel van een breder pakket aan aangekondigde maatregelen, als gevolg van de aanbevelingen van de Commissie Regulering van werk – ook wel de commissie Borstlap - genoemd. Hieronder lichten wij de aangekondigde maatregelen toe.
Een gelijker speelveld
Het kabinet wil een aantal fiscale maatregelen treffen om het verschil tussen zelfstandigen en werknemers te verkleinen. Zo wordt de zelfstandigenaftrek stapsgewijs verlaagd van € 6.310,- in 2022 naar € 900,- in 2027. Ook de fiscale oudedagsreserve – een regeling waarbij de zelfstandige op een fiscaal aantrekkelijke manier geld opzij kan zetten voor de oude dag – wordt afgeschaft. Gelijktijdig met de fiscale maatregelen wordt de invoering van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen onderzocht. Daarnaast krijgen zelfstandigen – onder omstandigheden – de mogelijkheid om collectief te onderhandelen zonder dat zij onder het Europees kartelverbod vallen. Tot slot krijgen de zelfstandigen een plek in de Sociaal Economische Raad.
Duidelijkheid of sprake is van een arbeidsovereenkomst
In de tweede plaats wil het kabinet verduidelijken wanneer sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dat wil zij op drie manieren bereiken:
- De regels voor het kwalificeren van de arbeidsovereenkomst worden in de wet verduidelijkt;
- Het meest onderscheidende criterium voor het kwalificeren van de arbeidsovereenkomst is gezag. Oorspronkelijk ligt de nadruk hierbij op het geven van instructies en houden van toezicht. Het kabinet wil dat nadrukkelijker meegewogen gaat worden of het werk organisatorisch ingebed is in de onderneming van de werkverschaffer en of de werkende een zelfstandig ondernemer is. Deze twee criteria zullen daarom uitdrukkelijk in de wet worden opgenomen.
- Er wordt een nieuw rechtsvermoeden geïntroduceerd;
- Als een zelfstandige een uurtarief verdient dat minder is dan een bepaald bedrag, dan wordt als uitgangspunt genomen dat deze werkzaam is als werknemer. Het is dan aan de werkverschaffer om aan te tonen dat niet voldaan is aan de elementen voor een arbeidsovereenkomst. Het drempelbedrag moet nog worden vastgesteld. De SER heeft eerder een uurtarief van 30 – 35 euro genoemd.
- De webmodule beoordeling arbeidsrelaties wordt verder uitgewerkt. Deze webmodule geeft een indicatie of sprake is van een arbeidsovereenkomst of een zzp-contract.
Handhaving schijnzelfstandigheid
De laatste maatregel is dat de Belastingdienst actiever gaat optreden bij het bestrijden van schijnzelfstandigheid. Momenteel geldt een handhavingsmoratorium: de Belastingdienst legt in beginsel geen correctieverplichtingen of naheffingsaanslagen loonheffingen, eventueel met een boete, aan overtreders op. Het kabinet stelt als doel het handhavingsmoratorium per 1 januari 2025 op te heffen. Hiernaast zet het kabinet in op nieuwe vormen van handhaving. Waar de focus nu ligt op modelovereenkomsten en bedrijfsbezoeken zal de Belastingdienst de verantwoordelijkheid voor handhaving nóg meer bij werkgever en werknemer zelf leggen. Het uitgangspunt hierbij is dat deze partijen - eventueel na voorlichting door specialisten van de Belastingdienst - zelf dienen te zorgen voor een juiste kwalificatie van de arbeidsrelatie.
Nieuwe wetgeving op komst
Het kabinet komt kortom met een breed scala aan initiatieven om de positie van de zelfstandige aan te pakken. Deze maatregelen zullen als gevolg hebben dat er veel minder vrijheid zal zijn om iemand op een zzp-contract aan te nemen en dat er actiever zal worden gehandhaafd door de Belastingdienst bij schijnzelfstandigheid. De maatregelen zullen nog opgenomen worden in nadere wetgeving. Naar verwachting komt het kabinet in het eerste kwartaal van 2023 met meer informatie en de eerste wetsvoorstellen. Wij houden u uiteraard op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.
