Bill to Review the Right to Institute an Inquiry; Improved Position of Legal Persons

Enquêterecht

Het enquêterecht is een belangrijk middel om geschillen en impasses binnen een vennootschap op te lossen. Op basis van de enquêteprocedure kan de Ondernemingskamer ingrijpen bij een rechtspersoon. Zij kan één of meer personen benoemen tot het instellen van een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van een rechtspersoon indien blijkt van gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen. De Ondernemingskamer oordeelt op basis van het onderzoek of sprake is van wanbeleid en zij kan dan desgewenst voorzieningen treffen. Zo kunnen besluiten van de aandeelhoudersvergadering, het bestuur en de raad van commissarissen worden geschorst of vernietigd, kunnen bestuurders en commissarissen worden geschorst of ontslagen en andere bestuurders of commissarissen tijdelijk worden aangesteld en kan tijdelijk van statutaire bepalingen worden afgeweken. In de praktijk is van groot belang gebleken dat de Ondernemingskamer ook onmiddellijke voorzieningen kan treffen in elke stand van het geding indien dat in verband met de toestand van de rechtspersoon of in het belang van het onderzoek vereist is. In beginsel draagt de vennootschap de kosten van het onderzoek.

Wetsvoorstel herziening enquêterecht

Uit een evaluatie van het enquêterecht komt naar voren dat het enquêterecht over het algemeen goed functioneert: de procedure is snel, oplossingsgericht en komt tegemoet aan de behoeften uit de praktijk. Op een aantal punten kan deze echter verbeterd worden. Hiertoe wordt het Wetsvoorstel gedaan (zie Staatscourant 2011 nr. 16586). Hierin zijn kort gezegd de volgende aanpassingen opgenomen:

• de toegang tot de enquêteprocedure voor grote NV’s en BV’s (met een geplaatst kapitaal van € 22,5 miljoen) wordt gewijzigd; aandeelhouders van dergelijk NV’s en BV’s moeten over een groter aandeelhoudersbelang (van tenminste 1%) beschikken om een enquêteverzoek te kunnen indienen;
• de rechtspersoon en in geval van faillissement van de rechtspersoon, de curator, krijgen het recht om zelf een enquêteprocedure te starten;
• de Ondernemingskamer geeft iedere belanghebbende gelegenheid een verweerschrift in te dienen tot een bepaald tijdstip voorafgaand aan de zitting;
• de in de jurisprudentie ontwikkelde belangenafweging voor de toewijzing van de onmiddellijke voorzieningen worden in de wet vastgelegd;
• in geval nog geen onderzoek is gelast, worden onmiddellijke voorzieningen niet getroffen voordat de Ondernemingskamer voorlopig heeft geoordeeld dat toewijzing van het enquêterecht kan plaatsvinden;
• indien onmiddellijke voorzieningen worden getroffen voordat een onderzoek is gelast, beslist de Ondernemingskamer binnen een redelijke termijn daarna of een onderzoek plaatsvindt;
• het aansprakelijkheidsrisico van de onderzoekers wordt beperkt en de kostenregeling aangaande de onderzoekers en tijdelijk aangestelde bestuurders en commissarissen wordt aangepast;
• de onderzoekers dienen de in hun verslag genoemde personen in de gelegenheid te stellen om hun visie te geven op de bevindingen (hoor- en wederhoor); en
• een raadsheer-commissaris houdt toezicht op de onderzoeksfase.

Positie rechtspersoon (en hiermee bestuur en rvc) verbeterd

Van bovengenoemde aanpassingen is voor de dagelijkse praktijk vooral het recht van de rechtspersoon om zelf een enquêteverzoek in te kunnen dienen een belangrijke verandering. De rechtspersoon kan thans geen enquête aanvragen aangaande het beleid en de gang van zaken. Daarbij is het toetsingskader in het wetsvoorstel zodanig opgerekt dat ook de aandeelhoudersvergadering of individuele aandeelhouders aan een enquêteonderzoek kunnen worden onderworpen. Met deze aanpassingen kan het bestuur en/of de raad van commissarissen het gedrag en de besluitvorming van de aandeelhoudersvergadering laten toetsen door de Ondernemingskamer. Deze verbetering kan een impasse in de aandeelhoudersvergadering, bijvoorbeeld in een 50%-50% situatie, waardoor geen besluiten kunnen worden genomen, doorbreken. Een ander voorbeeld is een patstelling tussen het bestuur en de algemene vergadering die beide een wezenlijk verschillend beleid voorstaan, terwijl het bestuur meent dat het voortbestaan van de vennootschap afhankelijk is van besluitvorming op korte termijn. Wanneer de algemene vergadering in een dergelijk geval haar instemming weigert voor het beleid dat het bestuur voorstaat of aanwijzingen geeft die het bestuur niet wil opvolgen, zou het belang van de vennootschap in het geding kunnen komen, bijvoorbeeld omdat het ontslag van vele werknemers dreigt. Het desbetreffende gedrag moet voldoende zwaarwegend c.q. ingrijpend zijn om te concluderen dat sprake is van gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen.

Tot slot

Mochten er nog vragen en/of opmerkingen zijn aangaande de mogelijkheden van het enquêterecht, dan kunt u contact opnemen met Bart de Ruijter.